Bel Ağrısı

Bel ağrısı tek başına bir hastalık değildir, sadece bir rahatsızlık hissi, bir yakınma türüdür. Bel ağrısı neden olur konusunda yapılan bütün ciddi araştırmalar, bu yakınmanın altında çoğu zaman önemli bir hastalık bulunmadığını ortaya çıkartmıştır.

Bel ağrısı riskini azaltmak için günlük hayatımızda dikkat etmemiz gereken son derece basit kurallar vardır. Önlemlere rağmen ağrı ile karşı karşıya kalırsak, evde uygulayacağımız basit yöntemler ve basit bel egzersizleri ile ağrıların kısa sürede kaybolma ihtimali oldukça yüksektir.

Ameliyatsız bel ağrısı tedavisi modern teknoloji yardımı ile son derece başarılı sonuçlar vermektedir. Sadece çok küçük bir hasta grubu ameliyata kadar uzayabilecek önemli tedavilere ihtiyaç duyarlar.

Bel Ağrısı Sık Görülür mü?

Hayatı boyunca hiç beli ağrımamış birisini tanıyor musunuz? Ben pek tanımıyorum. Neredeyse hiç öksürmemiş ya da hiç hapşırmamış birisine rastlamak kadar zor. Ne kadar sağlıklı olursak olalım, bazen ağır bir yük kaldırmakla, ters bir hareketle, kötü bir yatakta yatmakla bu sevimsiz sürpriz  ile karşı karşıya kalabiliriz.

Bilimsel yazılara, istatistiklere göre az gelişmiş ülkelerde yaşayan insanların yaklaşık % 40’ı, daha zengin ya da gelişmiş ülke insanlarının ise % 90’ı yaşamları boyunca en az bir kez bel ağrısı ile karşılaşırlar. Zenginlik ile değişen yaşam biçimi, hareketsizlik, kilo fazlalığı gibi nedenler bel bölgesinde ağrı görülme sıklığını anlamlı bir biçimde arttırırlar. Bu kişilerin yarısında şikayetler daha sonra tekrar ortaya çıkar.

Herhangi bir zaman diliminde, örneğin siz bu yazıyı okurken, toplumun yaklaşık % 5’inde bel ağrısı vardır. Bu oran şu anda ülkemizde 3,5 milyon kişinin üzerinde insanın bel bölgesinde ağrı yakınması olduğu anlamına gelir. 

Bel bölgesinde ağrı, doktora başvurma nedenleri, istirahat ve işgücü kaybına nedenleri arasında ilk sıralarda yer alır.

Bel Ağrısı Neden Olur?

Bel ağrısının altında bel bölgesinde bulunan birçok farklı dokunun sorunları yatabilir. Bel ağrısı neden olur sorusunu doğru cevaplayabilmek ve ağrının gerçek kaynağını anlayabilmek için bel bölgesinin yapısını kısaca gözden geçirelim;

Bel bölgesi, birbirleri üzerinde belli bir denge ve düzen ile dizilmiş, aralarında birçok bağlantı olan farklı dokuların bir bütün olarak çalıştığı hareketli bir bölgedir;

  • Omurga kemikleri
  • Omurlar arasındaki eklemler ve bağlar
  • Omurilik ve omurilikten çıkan hassas sinirler
  • Omurgayı çevreleyen kaslar

Omurga sistemini oluşturan yukarıda tarif ettiğimiz yapılardan herhangi bir tanesinin zorlanması, yıpranması, ya da iltihaplanması ağrıya neden olabilir. Ayrıca karın içi organların ya da cildin bazı hastalıkları da bel bölgesinde ağrı nedeni olabilir.

Omurga kemiklerinin arasında bulunan omurilik kanalından çıkan hassas sinir kökleri, bel bölgesinden daha aşağıya, kalça ve bacağa, ayağa dek uzanarak ağrının bu bölgelere de yayılmasına neden olabilirler.

İlginizi çekebilir: Bel Ağrısı için Yatak Seçimi ve Yatış Pozisyonu Nasıl Olmalı?

Her Bel Ağrısı Ciddi Midir?

Bel ağrılarının yaklaşık % 98’inde şikayetlerin altında yatan bir hastalık yoktur. Ani başlayan, çoğunlukla ağır kaldırmak ya da ters bir hareket sonrasında gelişen kas tutulmalarına bağlı ağrılar neredeyse hiçbir tedaviye ihtiyaç duymadan kendiliğinden kısa bir süre sonra kaybolurlar.

Çok az bir hasta grubunda, yaklaşık olarak % 2’ sinde ise, ağrılı duruma neden olan bir hastalık saptanabilir.

Ağrı tıp dilinde akut veya kronik olarak iki ayrı sınıfa ayrılır;

  • Akut ağrı birkaç saat, birkaç gün hatta bazen birkaç haftaya kadar uzayabilen, kalıcı olmayan ağrıdır
  • Kronik ağrı ise üç aydan daha uzun süren, bazen hayat boyu devam edebilen, kalıcı ağrıdır

Bel Ağrısı Nedenleri ve Görülme Sıklığı

Basit Bel Ağrısı Nedenleri Nelerdir?

Bel bölgesinde ağrı hissetmeye başlayan ve ağrısı biraz uzayan birçok kişi hemen ağır bir hastalığa sahip olduğu ya da bel fıtığı olduğu endişesini duymaya başlar. Gerçekte ise yapılan tüm detaylı testlere, laboratuvar tahlillerine, gelişmiş radyolojik incelemelere rağmen çok büyük bir çoğunlukla ağrı masumdur, arkasında hiçbir hastalık saptanamaz, kısa sürede,  bazen tedaviye dahi gerek kalmadan kaybolur.

Fazla Kilolar

En sık gördüğümüz neden kilo fazlalığıdır. Fazla kilolar, bele gereksiz bir yük binmesine, belin aşırı zorlanmasına, eklemlerin ve bağların gerilmelerine, yavaş yavaş yıpranmalarına, kasların zorlanmalarına neden olabilirler. Fazla kiloların geri verilmesi bele daha az yük binmesine, kasların ve eklemlerin daha az zorlanmalarına, tedavinin daha kolay ve kısa sürede sonuç vermesine yardımcı olur. Birçok kişide sadece kilo vermek, herhangi bir ilaç tedavisine gerek kalmadan ağrının kolaylıkla ortadan kalkmasına yardımcı olmaktadır.

Hareketsiz Yaşam Biçimi

Spor ve egzersizin içinde bulunmadığı hareketsiz yaşam biçimi, kas ve eklemlerimizin güç ve esnekliklerini kaybetmelerine neden olur. Özellikle bel kaslarının güçsüz olmaları ve esnek olmamaları bel bölgesinin ağrılı olması için zemin hazırlar. Bel egzersizleri kasları daha güçlü ve esnek hale getirerek omurga çevresinde güçlenen sağlıklı kaslar ile biyolojik bir korse oluşturur, bel bölgesindeki yükün sadece omurgaya binmesini engeller, omurgaya destek olur, omurganın dik durmasını sağlar. Bel egzersizleri ağrı riskini azaltmak ve ağrının daha kolay kaybolması için son derece önemlidir.

Yanlış Eğilmek

Öne eğilip ağır kaldırmak, belimizdeki eklemlerin içindeki basıncı ileri derecede arttırarak çabuk yıpranmalarına neden olur. Ağır kaldırmaktan kaçınmak, mutlaka kaldırmamız gerekir ise belimizi değil dizlerimizi kırarak yere eğilmek belimizi korumaya yardımcı olacaktır.

Uygun Olmayan Masa ve Çalışma Koltuğu

Masa başında, özellikle bilgisayar kullanırken, öne doğru eğik şekilde oturmak omurganın dengesini bozar. Uzun saatler boyunca masa başında çalışanların kullandıkları koltukların, bel bölgesinde bulunan normal eğimi destekleyecek özellikte olması, çalışma koltuğu bele yeterince destek verecek eğime sahip değilse belin ince bir yastık ile desteklenmesi, masa yüksekliğinin çok düşük olmaması,  bel sağlığı açısından önemlidir.

Yanlış Oturma Pozisyonu ve Uzun Süre Oturmak

Masa başında, ya da koltukta uzun süre hareketsiz bir şekilde oturmak masum bir bel ve sırt ağrısı nedeni olabilir. Oturur pozisyon esas olarak insan vücudu için doğal ve anatomiye uygun pozisyon değildir. İnsanlık tarihi boyunca hiç bir dönemde insan ırkı bugün sahip olduğumuz yaşam biçiminde olduğu kadar uzun oturmamıştır. Otururken omurlar arasındaki bulunan, yastık görevi gören disk eklemleri içindeki basınç artar, eklemler daha kolay yıpranır, kaslar tutulmaya başlar ve bel ağrısı daha kolay ortaya çıkar. Çalışırken, seyahat ederken sık sık ara vermek, oturduğumuz yerden kalkmak, hareket etmek ve olanak var ise basit bel egzersizleri yapmak, bel kaslarını esnetmek ağrının ortaya çıkmasını engeller. 

Yanlış Ayakkabı Seçimi

Aşırı topuklu bir ayakkabı ayakta dururken ve yürürken omurganın dengesini bozar. Tamamen tabanı düz bir ayakkabı da aynı biçimde bele rahatsızlık verebilir. Bir ya da en fazla iki santimetre kalınlığında bir ayakkabı topuğu, bel sağlığı için idealdir.

Uygun Olmayan  Yatak Seçimi

Son yıllarda sık olarak karşılaştığımız sorulardan bir tanesi de doğru yatak seçimi üzerinedir. Nasıl bir yatak seçmeleri konusunda kararsız kalan, ortopedik yatak olarak adlandırılan yatakların kendileri için uygun olup olmadığını öğrenmek isteyen bir çok kişi vardır. Yatağınız, sırt üstü yatar pozisyonda vücudunuzun tüm noktalarına eşit destek vermeli, yatak ile beliniz arasında boşluk kalmamalıdır. Ortopedik yatak, tam ortopedik yatak kavramları bazen gereksiz kafa karışıklıklarına neden olmaktadır. Yatak seçiminde dikkat edilmesi gereken konu vücut ağırlığıdır, vücudumuzun yatağa ne kadar yük bindireceğidir. Herkes için standart bir ortopedik yatak yoktur. Vücut ağırlığı yüksek hastalar, ağırlıklarını yatağın dengeleyebilmesi için daha sert yataklar kullanmalı, kilo sorunu olmayan kişiler orta sertlikte kullanmalıdır. Vücut ağırlığına uygun olmayan aşırı derecede sert ya da  yumuşak yataklar da bel ve sırt ağrısı nedeni olabilirler.

Ağır Çantalar

Omurganız, elinizde taşıdığınız ya da omzunuza astığınız ağır bir çantanın ağırlığını dengelemek için karşı tarafa doğru eğilir. Omurganın yana doğru eğilmesi omurlar arasında bulunan eklemlerin ve çevredeki kasların üzerinde dengesiz bir yük oluşturur, bel ve sırt bölgesinde ağrı ortaya çıkabilir.  Daha hafif bir çanta taşımak doğru bir davranış olacaktır.

Sigara Kullanımı

Sigara, omurlar arasında bulunan disk eklemi hücrelerine daha az oksijen ulaşmasına ve eklemlerin kolay yıpranmalarına yol açarak ağrının ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Aynı zamanda sigara kullanan kişiler kullanmayanlara oranla daha fazla öksürürler, öksürük beldeki eklemlerin daha kolay yıpranmalarına neden olur.

Stres

Stres bel kaslarını gerer, tedaviye rağmen uzun süre geçmeyen kas tutulmalarına yol açar. Stres, her geçen gün daha fazla sıklıkla karşılaştığımız fibromiyalji hastalığının temel nedenlerinden bir tanesidir. Ağrı tedavisinin temel kurallarından bir tanesi de stres kontrolü ve gerekirse destek tedavisidir.

Bel Ağrısına Neden Olan Hastalıklar

En sık karşılaşılan hastalıklar şunlardır;

  • Bel fıtığı
  • Omurlar arasında bulunan eklemlerin yıpranmaları
  • Bel kaymaları
  • Omurga kanalı darlığı
  • Kireçlenmeler 
  • Omurganın yapısal bozukluk ve eğrilikleri
  • Sakroiliak eklem hastalıkları
  • Omurga kemiklerinde travmaya ya da kemik erimesine bağlı kırıklar 
  • Kemik ya da omuriliği çevreleyen dokuların iltihapları
  • Fibromiyalji

Gençlerde Bel Ağrısı Neden Olur?

Kas Ağrıları

Genç yaşlarda, özellikle aktif çalışan kişilerde bel ve sırt bölgesinde görülen ağrıların çok büyük kısmı kas tutulmalarına bağlıdır. Ağır iş yapmak, ağır kaldırmak, ani hareket yapmak bel kaslarının zorlanmasına ve tutulmasına neden olabilir. Bel bölgesindeki kasların ve bağların ani kasılmaları, zorlanmaları çok küçük, ancak mikroskop ile görülebilecek boyutta yırtıklara neden olabilir. Zorlamanın şiddetine ve kas spazmının şiddetine bağlı olarak ağrı şiddeti değişebilir. 

Ağrılar yürümeye, oturmaya, hareket etmeye engel olacak şiddette ulaşabilir, yaşam kalitesini bozabilir. Bel hareketleri kısıtlı ve ağrılı olabilir, hastalar ‘’kilitlenip kaldım’’ şeklinde ifade ettikleri ani kas tutulmaları ile karşı karşıya kalabilirler. 

Ağrılar bazen belden aşağıya kalça, kasık, uyluk gibi bölgelere yayılsa da, diz altına kadar inmezler. Bel muayenesinde ağrılı noktalar vardır, bazen hastalar bellerine dokunulmasına dahi tahammül edemeyecek şiddette ağrı çekerler.

Bel Fıtığı ve Siyatik Ağrısı

Bel ağrısı kalça, bacak ve ayağa doğru yayılıyorsa siyatik ağrısı söz konusu olabilir. Siyatik ağrısı terimi siyatik sinirinin kökünün omurganın bel bölgesinde sıkışması, baskı altında olmasına bağlı olarak siyatik sinirin dallarının uzandığı kalça, bacak ve ayakta ağrı, karıncalanma, uyuşma hissinin varlığını ifade eder.

Siyatik ağrısı genellikle uzun süren devamlı bir ağrıdır, kas tutulmalarında olduğu gibi aniden alevlenip birkaç gün içinde çözülen ağrılardan değildir. Siyatik ağrısı belden çok kalça, bacak ve ayakta hissedilebilir. Ağrı genellikle tek taraflı kalça ve bacak ağrısıdır. Siyatik ağrısı genellikle uzun süre ayakta kalmak ya da oturmak ertesinde ortaya çıkar, yürümek ağrıyı arttıracağı gibi bazen ağrıyı hafifletebilir. Siyatik ağrısı ile beraber bazen bacak ve ayakta hissizlik, uyuşma, karıncalanma ya da kuvvet kaybı görülebilir. Siyatik ağrısının en sık görülen nedeni bel fıtığıdır. 

Dejeneratif Disk Hastalığı

Dejeneratif disk hastalığı terimi, omurga kemiklerinin gövdeleri arasında bulunan disk eklemi dediğimiz eklemin ağrı yapacak şekilde yıpranmasını tarif eder.  Disk eklemi yıpranmaya başladığı zaman yıpranmış olan bu eklem bel ağrısı, yatarken belde ağrı, kas tutulması, belden kalçaya vuran ağrı ve bazen siyatik ağrısı ortaya çıkarabilir.

Ağrılar bazı pozisyonlar ya da hareketlerle daha da artıyor olabilir. Hafif ya da orta dereceli, devamlı, sabit bir ağrı, bazen birkaç gün ile birkaç ay arasında süren ciddi kas tutulmaları ve aralıklı olarak daha fazla ağrılı dönemlerle beraber seyredebilir.

Bel Kayması

Bel kayması, omurga kemiklerinin birbirleri üzerinde normal dizilimlerini kaybetmiş olmaları durumudur. Bir omurga kemiği diğerine göre daha öne yada arkaya kayar ve bel kayması nedeniyle bir yandan omurganın dengesi bozulur, eklemlerin zorlanıp yıpranmalarına bağlı, geçmeyen bel ağrısı ortaya çıkar, diğer yandan da omurga kemikleri arasından çıkan sinirlerin sıkışmasına bağlı siyatik ağrısı gelişebilir.

Romatizmal Hastalıklar

Romatizmal hastalıklar vücuttaki bütün eklemleri tutabilecekleri gibi omurganın bel bölgesindeki eklemleri de tutabilirler. Bu durumda bazı kişilerde sadece bel ve sırt ağrısı, bazılarında ise iyice yıpranan omurga eklemleri nedeniyle omurga kanalı darlığı ortaya çıkabilir.

Omurga Eğrilikleri

Omurganın yana doğru olan eğrilikleri ( skolyoz) ya da önden arkaya doğru olan eğrilikleri ( kifoz ) omurganın dengesini bozarak bel ve sırt ağrısına neden olabilir.

Bel Ağrıları Teşhisi ve Testleri

60 Yaş Üzerinde Bel Ağrısı Nedenleri

Yaş ilerledikçe saçımızın beyazlaması, cildimizin kırışması gibi, kemik ve eklemlerimizde de yaşa bağlı bazı değişiklikler olmaktadır. Kemikleri birbirlerine bağlayan bağlar kireçlenmeye ve kalınlaşmaya, disk eklemleri kurumaya, yıpranmaya ve yavaş yavaş çökmeye başlarlar.

60 yaş ve üzerindeki kişilerde bel bölgesindeki ağrı genellikle omurganın arka kısmında bulunan faset eklem adını verdiğimiz eklemlerin yıpranmalarına bağlı olarak gelişir. Omurga sisteminin yaşlanmaya başlaması nedeni ile gelişen kireçlenme bu dönemde ön plandadır. Omurgadaki yaşlanma ve kireçlenme genellikle;

  • Faset eklem sendromu
  • Omurga kanalı darlığı gibi hastalıkların gelişmesine yol açar

Kemik erimesine bağlı omurga kırıkları da ileri yaştaki hastalarda sık görülmektedir.

Ne Zaman Doktora Gitmeliyiz?

Yakınmaların çok büyük bir bölümü evde alınacak basit önlemler ile birkaç hafta içinde kendiliğinden kaybolur. Aşağıdaki durumlarda bir uzman doktor ile görüşmeniz önerilir;

  • Ağrınız birkaç haftadan daha uzun sürerse
  • Ağrı istirahate rağmen hafiflemez ise
  • Ağrı yaşam kalitemizi ve günlük aktivitelerimizi etkilemeye başlarsa
  • Ağrı belden bacağa doğru yayılmaya başlar ise
  • Bacakta güçsüzlük, uyuşma ya da his kaybı var ise

Ağrı bazı durumlarda önemli sağlık sorunlarının habercisi olabilir;

  • Dışkı ya da idrar yapmak ile ilgili sorunlarınız ortaya çıkmışsa
  • Ateş ya da kilo kaybı ile beraber seyrediyorsa
  • Düşme, çarpma gibi bir darbeden sonra ağrı başlamışsa

Bel Ağrısını Çeken Bilir

Ağrı hissi, sadece sizin hissettiğiniz, subjektif bir histir. Doktorunuz sizi ne kadar detaylı olarak muayene etse de, filmlerinizi incelese de, ağrınızı filmlerde tahlillerde göremez, ölçüp biçemez. Bu nedenle ağrıyı çeken, canı yanan kişi olarak sizin ağrınız ile ilgili anlatacaklarınız, vereceğiniz bilgiler  doktorunuzun sizi anlaması için çok önemlidir, Doktorunuzun ağrınızın nereden kaynaklandığını doğru biçimde anlayabilmesi için yaşadığınız sevimsiz ağrı hissini yeteri kadar detaylı olarak anlatmanız çok değerlidir.

Bel ağrısı neden olur sorusunu cevaplamak her zaman kolay olmayabilir. Doktorunuzun şikayetlerinizi tam olarak anlayabilmesi ve size uygun, doğru bir tedavi planı sunabilmesi için ona ağrınızın bazı özellikleri hakkında detaylı bilgi vermeniz doğru olacaktır.

  • Ağrı ne zaman başladı, yaptığınız bir hareket ile ilişkili mi
  • Ağrı tam olarak nerede, kalça ya da bacağa yayılıyor mu
  • Ağrının şiddeti nedir
  • Hangi hareketlerle, ne yaparken ağrınız artıyor

Doktorunuz, vereceğiniz bilgilere göre ağrınızı aşağıdaki üç gruptan bir tanesi içinde sınıflamaya çalışacaktır;

Saf Bel Ağrısı

Bel bölgesi ile sınırlıdır, ağrı kalça ya da bacaklara yayılmaz. Ani ve keskin bir ağrı olabileceği gibi, oturmak, öne eğilmek, yürümek gibi günlük hareketleri etkileyen daha hafif ve devamlı bir ağrı da olabilir. Genellikle bazı fiziksel aktiviteler ile ya da ayakta durmak, yürümek, eğilmek gibi pozisyonlarda ortaya çıkar, istirahat ile hafifler.

Siyatik Ağrısı

Bel bölgesinde ağrıya yol açan nedenin siyatik sinirinin kökünü bel bölgesinde sıkıştırıp tahriş etmesi sonucunda ağrının belden kalça ve bacağa doğru yayılmasıdır. Belden kalçaya vuran ağrı belde hissedilen ağrıya göre daha şiddetli olabilir. Bacakta ağrı dışında uyuşma, karıncalanma, yanma hissi görülebilir. Bel ve bacak ağrısı genellikle tek bir bir bacağa yayılır, ayağa ve parmaklara kadar yayılabilir.

Belin Yansıyan Ağrısı

Yansıyan ağrı olarak adlandırdığımız ağrı ise bel merkezli ağrının kasık, uyluk ya da kalçaya doğru yansıması durumudur, ağrı diz kapağının altına kadar inmez.

Ağrının yeri dışında, ne kadar zamandan beri devam ettiğini bilmek de önemlidir;

Teşhis İçin Yardımcı Testler Nelerdir?

Hastanın şikayetleri 6 haftadan daha uzun sürerse ağrının tam olarak nedenini detaylı olarak araştırmak doğru tedavi planı için gereklidir. Doktorunuz yakınmalarınızı ve ağrınız hakkında verdiğiniz bilgileri dikkatle dinledikten ve sizi muayene ettikten sonra elde ettiği bulgular ışığında uygun gördüğü testler ile ağrının nedenini ortaya çıkarmaya çalışacaktır.

Röntgen İncelemeleri

Öncelikle omurga kemiklerinin yapısı ve dizilişleri hakkında bilgi verirler. Omurlar arasındaki disk eklemleri normal röntgen incelemeleri ile görünmezler, sadece eklemde çökme olup olmadığı, eklem yüksekliğinde azalma olup olmadığı, eklemlerde kireçlenme olup olmadığı bu filmlerde görünebilir. Röntgen filmleri aynı zamanda omurga kemiklerindeki kırıklar, omurga eğrilikleri ve bel kaymaları hakkında da bilgi verirler.  Sadece röntgen filmleri ile ve bel fıtığı teşhisi konulması doğru değildir.

Bilgisayarlı Tomografi

İnce kesitler ile kemik ve eklem dokular hakkında detaylı bilgi verir. Özellikle kireçlenmeler, kemikleşmiş fıtıklar, omurga kırıkları, omurga kanalının kireçlenmeye bağlı darlıklarının incelenmesi için değerli bir testtir.

MR

Bel bölgesinde bulunan sinirler, bağlar, kaslar, gibi dokuları detaylı ve 3 boyutlu olarak inceler. Sinirlerin kemik ve diğer dokular ile ilişkisi, disk ekleminin yıpranıp yıpranmadığı, bel fıtığının ve omurga kanalı darlığının özellikleri gibi sorulara net olarak cevap verebilen bir incelemedir.

EMG

EMG incelemesi sinirlerin normal olarak çalışıp çalışmadığı konusunda bilgi verir, sinirlerin ne ölçüde, ne kadar zamandan beri etkilendiğini, sinir üzerinde hasar olup olmadığını objektif olarak ölçen bir elektrofizyolojik incelemedir.

Kan Tahlilleri 

Doktorunuzun değerlendirmesine göre gerekli olabilir. 

Omurga Hastalıkları