Vertebroplasti - Kifoplasti
Omurga kırıklarının tedavisi için kullandığımız vertebroplasti yöntemi, halk arasında genellikle kemik çimentosu uygulaması olarak bilinir.
Op. Dr. Tunç KOÇ, vertebroplasti yöntemini Fransa’da geliştiren ve dünyada ilk defa uygulayan ekibin üyesidir, günümüzde dünyanın her yerinde güvenle kullanılan bu yöntemin geliştirilmesinde ve kullanımının yaygınlaştırılmasında büyük emeği ve katkısı vardır.
Vertebroplasti Nedir?
Vertebra tıp dilinde omur anlamında, plastie ise zedelenen bir dokunun tamiri için yapılan cerrahi işlemi tarif etmek için kullanılan kelimelerdir.
Vertebroplasti, hasar görmüş omurun tamiri için, kemiğin içine kemik çimentosu enjekte edilerek yapılan tedavi işleminin adıdır.
Şiddetli ağrıya yol açan omurga kırıklarının önemli bir bölümünde, vida, platin uygulamaları yapılacak büyük bir ameliyata gerek kalmadan, kırık kemiği sağlamlaştıracak ve ağrıyı geçirecek olan kemik çimentosu uygulaması tedavi için yeterlidir.
Vertebroplasti işlemi, açık bir ameliyatta olduğu gibi cildi ve diğer dokuları keserek değil, birkaç milimetrelik deliklerden iğneler ile radyolojik kontrol altında omurgaya ulaşarak yapılır.
Kifoplasti Nedir?
Omurga kırıklarının uzun vadede ortaya çıkartabileceği sorunlardan bir tanesi de, omurganın kifoz olarak adlandırdığımız, öne doğru eğilmesi ve kamburluk oluşmasıdır. Bu eğriliğin düzeltilmesi için, kemik çimentosu uygulamasından önce, omurun içine bir balon yerleştirilir ve balon şişirilerek kırık nedeniyle gelişmiş olan çökme düzeltilir. Çökme düzeltildikten sonra, balon çıkartılır, vertebroplasti işleminde yapılan işlemin aynısı yapılarak, kemik içerisine kemik çimentosu enjeksiyonu yapılır.
Vertebroplasti ile kifoplasti işlemleri arasındaki fark, kifoplasti işleminde önce bir balonun şişirilerek kemikteki çökmenin kaybolmasının sağlanmasıdır. Bu şekilde, omurganın kifoz adını verdiğimiz öne doğru eğimi kırık nedeniyle artmamış olur, kamburluk gelişmez.
Vertebroplasti İşlemi Kime Uygulanır?
Vertebroplasti işlemi yaygın olarak;
- Osteoporoz (kemik erimesi) nedeniyle gelişen omurga kırıklarının tedavisinde
- Omurga tümörlerinde biyopsi ve ağrı tedavisinde kullanılmaktadır.
Kemik Çimentosu Nedir?
Kemik çimentosu olarak kullanılan malzeme polymethyl methacrylate (PMMA) olarak bilinen kimyasal maddedir. Kemik çimentosu, polimer tozu ve PMMA'nın monomer sıvısının karıştırılmasıyla hazırlanır.
Akışkanlık (viskozite) dereceleri farklı olan ve donma süreleri farklı olan kemik çimentosu hamurları bulunmaktadır.
Akışkanlığı yüksek çimento hamurları, daha yüksek oranda işlem yapılan kemik dışına, omurga kanalına taşmak riskine sahiptirler.
Vertebroplastinin Amacı Nedir?
Tedavideki amaç hastanın ağrısının giderilmesi ve omurganın sağlamlığının tekrar oluşturulmasıdır.
Vertebroplasti Nasıl Yapılır?
Çoğunlukla lokal anestezi altında yapılan işlem, radyolojik kontrol altında hasar görmüş omurga kemiğine birkaç milimetrelik cilt kesisi ile, iğneler yardımıyla ulaşarak yapılır.
İğne kemiğin içinde istenen noktaya ulaştıktan sonra kemik çimentosu hazırlanır, çimento akışkanlığının uygun bir kıvama gelmesinden sonra, devamlı olarak radyolojik kontrol altında, yavaş biçimde kemik içine uygulanır.
Omurga kırıklarında işlem çoğunlukla iki taraflı yapılır.
Vertebroplasti İşlemini Ne Zaman Yapmak Gerekir?
Vertebroplasti işlemini, kırığın oluşmasından sonraki 3 hafta içinde yapmak daha iyi sonuçlar verir.
Hastanede Yatmak Gerekir Mi?
İşlem lokal anestezi altında yapılırsa, hasta işlemden iki saat sonra evine dönebilir. Genel anestezi kullanılmışsa, hasta genel anestezinin etkisi tamamen geçene kadar, en fazla bir gece hastanede kalabilir.
Vertebroplasti Büyük Bir Cerrahi İşlem Midir?
İşlem, minimal invaziv olarak sınıflanan, hastanın sağlıklı dokularına zarar vermeden, birkaç milimetrelik deliklerden iğneler ile girilerek yapılan bir işlemdir.
Vertebroplasti İşlemi Sonrasında Ağrı Ne Zaman Kaybolur?
İşlemin ağrı kesici etkisi işlemden hemen sonra başlar, en fazla 24 - 48 saat sonra kalıcı etkisi en üst düzeye çıkar.
Vertebroplasti Sonrası Nasıldır?
Vertebroplasti işleminden sonraki ilk 24 saat genellikle yatak istirahati veya evde dinlenilmesi önerilir. Hasta masada oturup yemek yiyebilir, tuvalete gidebilir.
Günlük aktivite seviyeleri kademeli olarak arttırılabilir. İşlemden sonra birkaç gün ağrı kesici ilaç tedavisine devam edilebilir.
Ciltte bulunan giriş noktalarında birkaç gün süreyle, buz torbasıyla hafifleyebilecek bir ağrı olabilir.
Ağrı kısa sürede geçse de, ağır kaldırmak, ağır sporlar yapmak gibi aktiviteler için ortalama 6 hafta süreyle beklemek gerekir.
Vertebroplasti Hangi Durumlarda Uygulanır?
Omurga kırıkları çoğunlukla korse ve istirahat ile tedavi edilse de;
- Ağrı iki haftadan sonra halen şiddetini koruyorsa
- Yataktan kalkarken ya da yük taşırken olduğu gibi, omurgaya yukarıdan yük verildiğinde ağrı artıyorsa uygulanabilir.
Hangi Durumlarda Uygulanmamalıdır?
Hiçbir belirti vermeyen omurga kırıklarında ve ilaç tedavisi ile ağrısı hafifleyen hastalarda vertebroplasti tedavisinin yeri yoktur. Omurga kırığı olmayan osteoporoz hastalarında koruma amacıyla bu işlemin yapılmasının da bilimsel dayanağı yoktur.
Kanda pıhtılaşma bozukluğu olan, vücutta aktif enfeksiyonu olan hastalarda bu işlem uygulanmamalıdır.
Hastanın tetkik sonuçlarına bağlı olarak, omurun, omurga kanalına açılan arka duvarının kırık olması ve omurga kanalına doğru yayılan bir tümörün varlığı, işlemin yapılmasına engel oluşturabilir.
Omurun gövdesinin ileri derecede çökmesi de, işlemin yapılması için engel oluşturabilir.
Vertebroplasti İşleminin Avantajları Nelerdir?
Ciltten iğneler yolu ile yapılan bir tedavinin açık ameliyata göre çok önemli avantajları vardır. Yara iyileşmesinden hastanede kalış süresine, işlem sonrası ağrının azlığından enfeksiyon ve kanama riski azlığına kadar birçok önemli fark vardır.
Yatak istirahati ve korse tedavisine göre ise, kaynamanın daha çabuk olması ve ağrının daha hızlı kaybolması avantajları vardır.
Vertebroplasti İşleminin Riskleri Nelerdir?
Vertebroplasti deneyimli doktorlar tarafından ve tıbbi altyapısı yeterli ameliyathanelerde yapıldığı zaman riskleri düşüktür, ortalama %1 ile 3 arasındadır.
Bununla beraber, ender de olsa, gelişebilecek sorunlar önemli olabilir. Bu nedenle işlemin, deneyimli ekipler tarafından yapılması gerekir.
Bütün girişimsel ve cerrahi işlemler gibi, enfeksiyon, alerji, kanama gibi genel riskler bulunsa da, işlemin kendisine özel bazı riskler şunlardır;
Çimento Sızıntısı
Kullanılan kemik çimentonun, kırılmış kemiğin içinden dışarıya doğru taşmasıdır. Çimento sızıntısı sinirler ya da omuriliğe baskı yapacak derecede ise ve bu yapıların fonksiyonlarını bozuyorsa, ameliyat ile sızan çimento kaçağını temizlemek ve sinirler üzerindeki baskıyı kaldırmak gerekecektir.
Damar İçine Çimento Sızıntısı
Damar içine çimento sızıntısı olması durumunda, çok ender olsa da, çimento partikülleri akciğere kadar yayılıp pulmoner emboli adı verilen ciddi bir durumu oluşturabilir.
Omurilik Ve Sinir Hasarı
Omurgada yapılan her işlemde olduğu gibi, ender de olsa vardır.
Başarı Oranı Nedir?
Başarı oranı oldukça yüksektir. Bilimsel yayınlarda;
- Osteoporoza bağlı kırığı olan hastalarda %90’ın üzerinde
- Tümöre bağlı omurga kırığı olan hastaların %70’inde
- Ağrılı hemanjiyomu olan hastaların % 80’inde işlemden sonra yaşam kalitesinin artması, ağrı kesici ilaçlara bağımlılığın azalması ve fiziksel hareketliliğin artması sonuçları gösterilmiştir.
Vertebroplasti İşlemini Kim Yapmalıdır?
Her tıbbi işlemi, işlemde ortaya çıkabilecek sorunlarla, komplikasyonlarla baş edebilecek, sorunları çözebilecek bilgi ve deneyime sahip doktorlar yapmalıdır.
Hassas işlemler olan vertebroplasti ve kifoplasti işlemlerini de, omurga cerrahisi konusunda deneyimli cerrahlar yapmalıdır.