Bel Kayması

Bel Kayması, omurganın bel bölgesinde bulunan kemiklerin normal ve sağlıklı bir dizilim göstermek yerine, birbirlerine göre öne yada arkaya kaymasıdır. Tıp dilinde bu hastalığa spondilolistezis adını veriyoruz.

Spondilolistezis terimi eski Yunan dilinden iki kelimenin birleşmesi ile oluşmuştur; spondilo omurga kemiğidir, listhesis ise kayma anlamındadır.

Bel Kayması Nedir?

Omurgada kemikler normal koşullarda birbirleri üzerinde belirli bir düzene göre sıralanırlar ve belirli derecede hareket edebilirler. Normal anatomik düzende omurganın doğal anatomik  kavisleri ve sağlam bir dengesi vardır.

Bel kayması, omurga kemiklerinin birbirleri üzerindeki normal dizilimlerinin bozularak, bir kemiğin diğeri üzerinde kaymasıdır. Kayma halinde, omurgadaki kemikler, birbirleri üzerinde, normalde yapabileceklerinden daha fazla derecede, aşırı ölçüde hareket edebilirler, normal hareketi düzenleyen eklem ve bağlar yıpranmış ve bozulmuştur.

Bel kayması, omurganın anatomik dengesini etkiler ve omurgayı biyomekanik anlamda dengesiz hale getirir. Bu duruma tıp dilinde stabilitenin (dengenin) bozulması, instabilite denir.

Bel Kaymasının Türleri Nelerdir?

Spondilolistezis, nedenlerine göre farklı gruplara ayrılır;

Konjenital Spondilolistezis

Bebeğin omurgasında doğumdan önce gelişim kusuru vardır. Yanlış hizalanmış omurlar, kişiyi daha sonraki yaşamda kayma riskine sokar.

İstmik Spondilolistezis

Kemikte gelişen çatlak ya da kırıklar sonucunda ortaya çıkar.

Dejeneratif Spondilolistezis

En yaygın türdür, yaşlanmaya bağlı olarak ortaya çıkar.

Daha az yaygın spondilolistezis türleri şunları içerir;

Travmatik Spondilolistezis

Bir yaralanma sonucu omurların kaymasıdır.

Patolojik Spondilolistezis

Osteoporoz (kemik erimesi) gibi bir hastalık veya tümör nedeniyle ortaya çıkar.

Ameliyat Sonrası Spondilolistezis

Ameliyat sırasında omurganın dengesinin bozulması sonucu oluşur.

Bel Kayması Dereceleri Nelerdir?

Omurganın yandan çekilen röntgen grafiği yardımı ile bel kaymasının ciddiyeti aşağıdaki gibi 5 sınıfa ayrılır;

• Grade I:   % 25 ten daha az kayma
• Grade II:  % 25 ile % 50 arasında kayma
• Grade III: % 50 ile % 75 arasında kayma
• Grade IV: % 75 ile % 99 arasında kayma
• Grade V:  Omurga kemiği alttaki diğer kemiğin arkasına doğru kaymıştır.

Bel Kayması Belirtileri Nelerdir?

Her hastada belirti görülmeyebilir. Birçok kişide bel kayması, başka nedenlerle yapılan filmlerde, rastlantısal olarak ortaya çıkar.

Genellikle ilk ortaya çıkan belirti bel ağrısıdır. Bel ağrısı, kalça ve bacaklara yayılabilir.

Bacaklarda kas spazmları, özellikle de uyluk arka kısmında bulunan hamstring adlı kas grubunun gerginliği görülebilir.

Uzun süre ayakta kalmak ya da yürümekle, öne eğilmekle ortaya çıkan ağrı, bacak ve ayaklarda uyuşma, karıncalanma ve güçsüzlük hissi görülebilir.

Bel Kayması Sık Görülür Mü?

Bel kayması, yetişkinlerin yaklaşık %5’inde görülür. Bazı kişilerde hiçbir belirti vermeyebilir ve uzun yıllarca teşhis edilemeyebilir.

Dejeneratif spondilolistezis, yaşlanma ve omurgada aşınma ve yıpranmaya bağlı olarak oluşur. 50 yaşından sonra kadınlarda erkeklere göre daha sık görülür.

Gençlerde sırt ağrısı meydana geldiğinde, istmik spondilolistezis (kemikte kırık ya da çatlak nedeniyle gelişir) en yaygın nedenlerden biridir.

Bel Kayması Risk Faktörleri Nelerdir?

Bazı nedenler, tıp dilinde spondilolistezis adını verdiğimiz bel kayması riskini arttırabilirler;

Spor

Özellikle omurgayı fazla derecede geren jimnastik, futbol gibi sporlar, omurlarda küçük kırık ve çatlaklar oluşmasına yol açarak bel kayması riskini arttırırlar.

Doğumsal Nedenler

Özellikle de omurganın arka kısmında bulunan faset eklemleri birbirine bağlayan kısım olan pars interarticularis adlı bölgenin doğuştan zayıf ve ince olması, bu kısımda kırıkların kolaylıkla oluşmasına ve bel kaymalarına yol açabilir.

Yaşlanmak

Vücuttaki bütün dokularda olduğu gibi, omurgayı da etkiler. Özellikle 50’li yaşlardan sonra kemiklerin zayıflaması, bel kaymalarına zemin hazırlar.

Bel Kayması Neden Olur?

Bel kayması oluşabilmesi için omurga kemiklerinin birbirleri üzerinde normal anatomik bir düzene göre dizilmelerini sağlayan bağ ve eklemlerde bozukluk olması gerekir. Bu bozukluk doğuştan gelen bazı hastalıklara bağlı olabilir ya da bu yapıların zaman içinde yıpranmaları nedeniyle gelişebilir.

Kaza ve Yaralanmalar

Omurgaya aşırı derecede yük bindirmek ve omurganın yaş ile birlikte yıpranması, sonradan gelişen bel kaymalarının sık rastlanan nedenleridir.

Spor ve Aktiviteler

Spor yapan gençlerde, omurganın aşırı gerilmesi spondilolistezisin (bel kayması) ana nedenlerinden biridir. 

Genetik Nedenler

Genetik nedenler de bel kaymasına yol açabilir. Bazı insanlarda vertebral kemiklerde doğumsal bozukluklar vardır.

Yaşlılık

Yaşlı erişkinlerde, omurga ve disk eklemlerindeki aşınma ve yıpranma bu duruma neden olabilir.

Nasıl Teşhis Edilir?

Röntgen

Röntgen grafikleri ilk yapılacak incelemedir. Kemik yapıyı, varsa belde kaymayı, kaymanın derecesini röntgen grafikleri ile incelemek oldukça detaylı bilgi verir.

Bel kayması saptanmış bir hastada, kaymanın ne derecede hareketli olup olmadığını anlamak, tedavi kararı açısından önemlidir. Bu nedenle, öne ve arkaya eğilerek yapılacak röntgen filmleri, bize varolan kaymanın sadece derecesi konusunda değil, hareketli olup olmadığı konusunda da bilgi verecektir.

Bilgisayarlı Tomografi

Kaymanın teşhisinden çok, kaymanın altında bir kırık olup olmadığını araştırmak için değerlidir.

MR İncelemesi

Disk eklemi, sinirler, sinirlerin omurgayı terkettikleri delikler olan intervertebral foramenlerin detaylı incelenmesi için değerlidir.

Bel Kayması Tedavisi Nedir?

Düşük dereceli bel kayması hastaları genellikle basit önlemler ve tedavilerden fayda görürler, bel kayması ameliyatı ileri derecede kaymalarda ve özel durumlarda gerekir.

İstirahat

Ağır aktivitelerden ve spordan kaçınmak, birçok hastada ağrıların hafiflemesine yol açar.

İlaç Tedavisi

Ağrının kaybolması, dokulardaki ödemin azaltılması ve varsa kas spazmlarının giderilmesi için kullanılır.

Ağrı Enjeksiyonları

Ağızdan, kalçadan ya da damardan alınan ilaçların yeteri kadar fayda sağlamaması durumunda, radyolojik kontrol altında, sinir dokuların çevresine uygulanır.

Egzersiz ve Fizik Tedavisi Uygulamaları

Kasların esnemeleri ve güçlendirilmeleri için kullanılır. Mutlaka uzman bir fizyoterapist ile birlikte uygulanmalıdır.

Korse Kullanımı

Omurganın hareketlerinin belirli bir süre kısıtlanarak ağrıyı hafifletmesine yol açar, fakat uzun süre korse kullanılması, beldeki kasların zayıflamasına yol açacağı için sakıncalıdır.

Bel Kayması Ameliyatı

Yukarıda saydığımız yöntemlerle hafiflemeyen düşük dereceli kaymalar için ya da omurgada instabilite adını verdiğimiz denge sorununu yaratan, sinir basılarına yol açan daha yüksek dereceli kaymalar için gereklidir.

Ameliyata İhtiyacım Olacak mı?

Doktorunuz, korse ve fizik tedavi gibi cerrahi olmayan seçeneklerle tedaviye başlayacaktır. Bu tedaviler genellikle belirtileri hafifletir. Doktorunuz, aşağıdaki durumlarda ameliyat önerebilir:

• Yüksek dereceli bel kayması
• Şiddetli ağrı
• Ameliyat dışı tedavilerin başarısız sonuç vermesi

Bel Kayması Kendi Kendine Geriler mi?

Kendi kendine geçmese de, dinlenme, ilaç tedavisi ve fizik tedavi yoluyla genellikle rahatlama yaşayabilirsiniz.

Ameliyat dışındaki tedaviler bel kaymasını, varsa altta yatan kırığı düzeltemezler, fakat belirli bir süre için şikayetlerde azalma sağlayabilirler.